الفبای ترکی
|
خط لاتین
|
خط ترکی
|
IPA
|
مثال
|
مثال
|
معنی
|
|
A a
|
آ. ـا. ا
|
/ɑ/
|
ana
|
آنا
|
مادر
|
|
B b
|
ب
|
/b/
|
bal
|
بال
|
عسل
|
|
C c
|
ج
|
/t͡ʃ/
|
ac
|
آج
|
گرسنه
|
|
Ç ç
|
چ
|
/d͡ʒ/
|
çay
|
چای
|
چای
|
|
D d
|
د
|
/d/
|
ad
|
آد
|
اسم
|
|
E e
|
ائـ . ـئـ . ئ
|
/e/
|
ev
|
ائو
|
خانه
|
|
Ə ə
|
ا . ـه . ه
|
/æ/
|
əl
|
ال
|
دست
|
|
F f
|
ف
|
/f/
|
fil
|
فیل
|
فیل
|
|
G g
|
گ
|
/ɟ/
|
gəlin
|
گلین
|
عروس
|
|
Ğ ğ
|
غ
|
/ɣ/
|
ağ
|
آغ
|
سفید
|
|
H h
|
هـ ح
|
/h/
|
hara
|
هارا
|
کجا
|
|
X x
|
خ
|
/x/
|
xala
|
خالا
|
خاله
|
|
I ı
|
ی
|
/ɯ/
|
qızıl
|
قیزیل
|
طلا
|
|
İ i
|
ی
|
/i/
|
dil
|
دیل
|
زبان
|
|
J j
|
ژ
|
/ʒ/
|
Japon
|
ژاپون
|
ژاپن
|
|
K k
|
ک
|
/c/, /k/
|
kim
|
کیم
|
چه کسی
|
|
Q q
|
ق
|
/ɡ/
|
qab
|
قاب
|
ظرف
|
|
L l
|
ل
|
/l/
|
yol
|
یول
|
راه
|
|
M m
|
م
|
/m/
|
min
|
مین
|
هزار
|
|
N n
|
ن
|
/n/
|
ana
|
آنا
|
مادر
|
|
O o
|
و
|
/ɔ/
|
ot
|
اوت
|
آتش
|
|
Ö ö
|
ؤ
|
/œ/
|
göz
|
گؤز
|
چشم
|
|
P p
|
پ
|
/p/
|
pul
|
پول
|
پول
|
|
R r
|
ر
|
/r/
|
dar
|
دار
|
تنگ
|
|
S s
|
س (ث ص)
|
/s/
|
siz
|
سیز
|
شما
|
|
Ş ş
|
ش
|
/ʃ/
|
beş
|
بئش
|
پنج
|
|
T t
|
ت (ط)
|
/t/
|
at
|
آت
|
اسب
|
|
U u
|
و
|
/u/
|
su
|
سو
|
آب
|
|
Ü ü
|
و
|
/y/
|
üç
|
اوچ
|
سه
|
|
V v
|
و
|
/v/
|
ev
|
ائو
|
خانه
|
|
Y y
|
ی
|
/j/
|
ay
|
آی
|
ماه
|
|
Z z
|
ز (ذ ظ ض)
|
/z/
|
az
|
آز
|
کم
|
حروف صدادار پسین: a- ı- o- u آ، ی، و، و
حروف صدادار پیشین: e- ə- i- ö- ü ئ، ه، ی، ؤ، و
به حروف صدادار پیشین ظریف و به حروف صدادار پسین
ضخیم نیز گفته می‌شود.
در متن‌های مختلف ترکی از حرف وْ برای o، از حرف
وُ برای u، از حرف
ۆ
برای ü استفاده می‌شود. در این کتاب طبق کاربرد رایج در کتابهای مختلف
برای سه حرف o، u و ü از «و»
استفاده شده است. برای دو حرف ı و i از «ی» استفاده
می‌شود. در جملاتی که امکان ابهام وجود
داشته باشد از حروف لاتین استفاده خواهد شد.
مثال‌هایی برای آشنایی با حروف صدادار ترکی
حالتهای حرف صدادار در ابتدا، وسط و پایان کلمه
نوشته شده است. لازم به ذکر است حروف صدادار زبان ترکی کوتاه هستند و مانند زبان
فارسی کشیده تلفظ نمی‌شوند.
آ ، ـا/ ا
، ـا ا (A a): مانند صدای آ در کلمه‌ی آب
آتا ata پدر آلما alma سیب
ساغ sağ راست،
سالم داغ dağ کوه
ایـ ، ـیـ ، ی (I ı): این صدا در فارسی وجود ندارد. تلفظ آن تقریبا نزدیک به صدای i است با این تفاوت که در تلفظ i زبان به سمت جلوی دهان کشیده می شود
اما در تلفظ ı به سمت عقب دهان جمع می شود.
ایلیق ılıq ولرم،
نیمه‌گرم قیز qız دختر
یاری
yarı نیم،
نیمه سینماق sınmaq شکستن
او ، ـو/ و ، و (O o): مانند صدای ــُـ درکلمه‌ی گُل
اوغرو oğru دزد دولو dolu پُر
یورقون
yorqun خسته قول qol بازو
او، ـو/ و، ـو/ و (U u): مانند صدای و کلمه‌ی نور در
فارسی
اون un آرد اولدوز ulduz ستاره
اوزاق
uzaq دور سو su آب
ائـ ، ـئـ/ ئـ ، ئ (E e): مانند صدای ــِـ درکلمه‌ی دِل
ائو ev خانه یئل yel باد
گئتمک
getmək گفتن دئ de بگو
ا ، ـه/ ه ، ـه/ ه (Əə): مانند صدای ـَـ در کلمه‌ی سَر
ال əl دست یئکه yekə بزرگ
گئده‌جک
gedəcək خواهد رفت اریک ərik زرد آلو
ایـ ، ـیـ/ یـ ، ی (İ i): مانند صدای ای در کلمه‌ی پیر
ایکی iki عدد
دو ایل il سال
بیز
biz ما مینمک minmək سوار شدن
اؤ ، ـؤ/ ؤ، ـؤ /ؤ (Ö ö): این صدا در فارسی وجود ندارد. تلفظش نزدیک به تلفظ صدای o هست با این تفاوت که زبان باید به
سمت جلوی دهان- تا نزدیکی دندان های پیشین پایین-
کشیده شود.
اؤزگه özgə غریبه،
بیگانه اؤردک ördək اردک
گؤز
göz چشم دؤومک
dövmək کوبیدن
او، ـو/ و، ـو/ و (Ü ü): این حرف صدادار در فارسی وجود
ندارد. حالت لب ها و دندان در تلفظ ü نزدیک به حالتی است که در تلفظ u می‌یابد
اما زبان باید به سمت جلوی دهان - تا نزدیکی دندان های پیشین - کشیده شود.
اوچ üç سه اوتو
ütü اتو
سوت süt شیر تورک
türk ترک
راهنمای نوشته شدن حرف ه
غیر از حرف ه ə همه‌ی حرفو صدادار دیگر در ترکی در هر کجای کلمه که باشند نوشته
می‌شوند. این حرف در ابتدای کلمه به شکل "ا/ عـ" نوشته می‌شود.
ار ər شوهر عمی əmi عمو
الجک əlcək دستکش ارینمک ərinmək تنبلی کردن
اریک ərik زرد
آلو ازدیرمک əzdirmək لوس کردن
حرف صدادار ə بعد
از حرف اول نوشته نمیشود.
گل gəl بیا سن sən تو
برک bərk سخت،
محکم
دمیر dəmir آهن سرین
sərin خنک دری
dəri پوست
کلمات بالا به شکل گه‌ل، سه‌ن، به‌رک،
ده‌میر، سه‌رین و ده‌ری نوشته نمی‌شوند. در کلماتی که حرف ə در هجای اول قرار دارد و بعد از این حرف یکی از حروف "ی y ، و v" قرار دارد برای جلوگیری از خوانش
اشتباه کلمه، بعد از الف یا حرف اول به شکل "ه/ ـه" نوشته می‌شود.
اه‌یری əyri کج (ایری iri درشت) اه‌یمک əymək خم کردن
ده‌یر dəyər ارزش،
بها چهول çəvəl کسی که پایش کج است
حالتهای همراه با حرف "ی y" در کتابهای دیگر ممکن است با حرف گ یعنی به شکل
"اگری، اگمک، دگر " نوشته شوند.
در هجاهای دیگر اگر در انتهای هجا
قرار گیرد نوشته می‌شود. اگر حرف میانی هجا باشد نوشته نمیشود. درکلمه‌های زیر
هجاها با خط تیره جدا شده‌اند.
گؤزل gö-zəl زیبا چؤرک çö-rək نان
اورک ü-rək دل کپه‌نک kə-pə-nək پروانه
سوپورگه sü-pür-gə جارو گؤزله‌مک göz-lə-mək انتظار
کشیدن
اؤزگه
öz-gə غریبه دیشله‌مک
diş-lə-mək گاز گرفتن
دده də-də پدر،
بابا ننه nə-nə ننه
حرف " ه/ ـه" در عین
حالی که بیانگر صدای ə است، نمایندهی صدای h نیز است.
هله hələ هنوز،
حالا، عجالتاً هارا hara کجا
دهره dəhrə تیشه،
تبر تهر təhər طور، جور
شئه şeh رطوبت، نم گوناه günah گناه
+0 بیهن